_edited.jpg){kind=small}
Autor: Paul
Tłumaczenie: Minji
Prawdopodobnie słyszałeś już o rodzinach językowych. Istnieją języki romańskie, języki germańskie, może ktoś wspominał ci o językach „wschodnioazjatyckich” w sposób, który brzmi podobnie. Ale co to dokładnie oznacza?
Wszyscy intuicyjnie czujemy, że niektóre języki są podobne do innych w wyjątkowy sposób, czasami tak bardzo, że wydają się być różnymi wersjami tego samego języka. A jeśli słyszałeś o „rodzinach językowych”, prawdopodobnie rozumiesz, że niektóre języki są ze sobą „spokrewnione” w sposób podobny do tego, jak ludzie są ze sobą spokrewnieni – albo może jak gatunki zwierząt są ze sobą spokrewnione.
Ale gdy się nad tym zastanowisz, pojawia się wiele pytań na temat tego pojęcia:
Czy języki się rozmnażają?
Angielski ma wiele zapożyczeń z języków romańskich – tyle, że czasami stanowią większość naszego słownictwa – ale czy to sprawia, że angielski jest romański?
Czy języki mogą zmieniać swoją rodzinę?
I przede wszystkim, skąd wiemy, które rodziny językowe są prawdziwe, a które nie?
Kluczowe jest zrozumienie, jak zmienia się język
Wszystkie języki i dialekty stopniowo zmieniają się z czasem. Prawdopodobnie nie używasz tego samego slangu co twoi rodzice, jednak prawdopodobnie używasz słów z języków obcych, których starsze pokolenie nie rozpoznaje.
Nie tylko słownictwo zmienia się z czasem, ale także wymowa ludzi naturalnie ulega różnym zmianom. Z czasem, gdy dwa różne miejsca doświadczają zmian w wymowie, powstają dialekty lub akcenty. Ten proces zmian może doprowadzić do tego, że jeden język rozprzestrzeni się wśród licznych społeczności i przekształci się w grupę nowych języków. W ten sposób tworzy się nowa rodzina językowa, zjednoczona przez „wspólnego przodka.”
Kiedy język przodków przekształca się w języki potomne, albo po prostu zmienia się na przestrzeni czasu, sam język przodków przestaje istnieć. Czasami można usłyszeć błędne stwierdzenia, że „angielski pochodzi z niemieckiego” lub coś podobnego, ale to nie jest poprawne – wyobraź sobie, że masz dwóch kuzynów, a potem twierdzisz, że ten, który bardziej przypomina dziadka, jest tą samą osobą, co dziadek! – W rzeczywistości angielski i niemiecki mają wspólnego przodka, który sam już nie jest używany. Łacina przekształcająca się w języki romańskie to rzadki wyjątek, gdzie język matczyny pozostawił po sobie dużo historycznych dowodów.
Sortowanie i klasyfikacja rodzin językowych
Jak więc odwrócić ten proces i zrozumieć, jak języki ewoluowały? Najczęściej nie mamy możliwości obserwowania, jak język matczyny przekształca się w język potomny na naszych oczach, dlatego musimy opracować metodę, która pozwoli nam sortować języki w rodziny, a następnie te rodziny w większe grupy i tak dalej.
Musimy również odróżnić kontakt językowy od dziedziczenia. Angielski ma wiele zapożyczeń z francuskiego, ale to nie czyni go językiem romańskim – kontakt z innym językiem nie zmienia wstecznie faktu, skąd pochodzi angielski. Potrzebujemy również standardu, który pomoże nam ustalić, kiedy należy przestać porównywać – czyli kiedy możemy stwierdzić, że nie ma dowodów na to, że dwie rodziny językowe mają wspólnego przodka (być może taki istniał, ale było to tak dawno, że nie mamy na to dowodów). Ten proces nazywamy metodą porównawczą. Metoda porównawcza jest dość prosta, ale bardzo skuteczna. Polega ona na porównywaniu elementów dwóch (lub więcej) języków, które wyglądają podobnie, i poszukiwaniu wzorców.
Podstawową zasadą jest szukanie systematycznych korelacji w trzech obszarach:
Dźwięki
Gramatyka
Słownictwo – zwłaszcza podstawowe słownictwo.
Jeśli odpowiedniki nie są systematyczne, ale okazują się przypadkowe, można wywnioskować, że podobieństwa między dwoma językami są albo zwykłym przypadkiem, albo wynikają z kontaktu w przeszłości.
Poznawanie języków dzięki lingwistyce historycznej
Jeśli jesteś zainteresowany zgłębianiem tej tematyki, masz szczęście! Lingwistyka historyczna to popularna i fascynująca dziedzina. Jeśli chcesz sięgnąć po podręcznik, warto rozważyć książkę "Historical Linguistics: An Introduction" autorstwa Lyle’a Campbella.
O Paul
Paul jest obecnie robi magisterkę z lingwistyki komputerowej. Jego główne zainteresowania to języki semickie i filozofia, a do tego uwielbia dobrą filiżankę kawy.
O Minji
Minji jest aspirującym poliglotą, aktualnie rozwijającym swoje zdolności językowe studiując lingwistykę stosowaną w swojej ojczyźnie, Polsce. W wolnym czasie, poza pracą i studiami, gra w gry, uczy się języków obcych oraz słucha muzyki.