Autor: Paul
Tłumaczenie: Minji
"Do you have a dog?" (ang. Czy masz psa?), "He told me the password." (ang. Podał mi hasło.) W języku angielskim, jak i w innych językach, takich jak hiszpański, francuski, niemiecki i tak dalej, mamy krótkie słowa takie jak „the” i „a”, które są niesamowicie powszechne. Te słowa nazywamy „rodzajnikami”, a w języku angielskim „the” to rodzajnik określony, a „a/an” to rodzajnik nieokreślony. W hiszpańskim są to „el/la/los/las” i „un/una”; w niemieckim mają one wiele form w zależności od rodzaju i przypadku, ale jeśli uczysz się niemieckiego, na pewno rozpoznajesz różnicę między „der” a „ein”.
Użycie rodzajników
Rodzajniki wydają się bardzo ważne – wskazują, czy rzeczownik jest określony, czy nieokreślony, czyli czy wiemy, do jakiej konkretnej rzeczy rzeczownik się odnosi, czy też rzeczownik oznacza nową lub nieznaną rzecz. Pomyśl o zdaniach „Mam klucz” vs. „Mam jakiś klucz”. Jak różnią się znaczenia? W pierwszym zdaniu „klucz” wskazuje, że ty i osoba, z którą rozmawiasz, już wiecie, o który konkretnie klucz chodzi. Możesz to powiedzieć, gdy stoisz przed swoim domem, a twój przyjaciel mówi „O, jest zamknięte.” Z drugiej strony, w drugim zdaniu „jakiś klucz” sprawia, że brzmi to, jakbyś znalazł klucz na ziemi i nie wiedział, do czego służy – albo może są tylko pewne osoby, które mogą otworzyć te drzwi, i ogłaszasz, że jesteś jedną z tych osób, które mają jeden z tych specjalnych kluczy.
W języku angielskim i wielu innych językach rodzajniki są obowiązkowe. Gdybyś powiedział „Mam klucz” bez „a” lub „the”, byłoby to niegramatyczne. I to ma sens, prawda? Znaczenie rodzajników pomaga zrozumieć, o czym mówimy. Ale co z językami, które nie mają rodzajników?
Może zamiast angielskiego, francuskiego, niemieckiego czy innych języków z rodzajnikami próbujesz nauczyć się koreańskiego, japońskiego lub rosyjskiego. Na pewno zauważyłeś, że te języki nie mają obowiązkowych rodzajników – nie musisz stawiać przed rzeczownikiem słów takich jak „the” czy „a”. Jak to działa? Czy naprawdę nie potrzebujesz rodzajników?
Co robią rodzajniki i dlaczego są potrzebne?
Wyraźnie nie są potrzebne, ponieważ użytkownicy koreańskiego czy rosyjskiego radzą sobie doskonale bez nich. Ale dlaczego? Odpowiedź jest taka, że funkcje, które spełniają rodzajniki, można wywnioskować z kontekstu. Rodzajniki są przydatne, ale spójrzmy, co dokładnie robią i czy są one logicznie konieczne.
1. Określone rodzajniki sygnalizują, że rzeczownik odnosi się do czegoś, co zarówno mówca, jak i słuchacz już znają z poprzedniego kontekstu. Czy potrzebujesz do tego rodzajnika? Może czasem to pomocne, ale jeśli coś wiesz, to po prostu to wiesz!
2. Nieokreślone rodzajniki wskazują, że rzeczownik nie odnosi się do czegoś konkretnego. Może to być dowolna rzecz, o której mówi rzeczownik, jak „klucz” (dowolny klucz wystarczy) lub „pies” (dowolny pies, bez względu na rasę czy właściciela). Ponownie, nieokreślony rodzajnik może pomóc wyrazić to znaczenie, jak w przykładzie „Mam klucz/jakiś klucz”. Faktycznie, istnieją języki, które nie mają rodzajników określonych, ale używają tylko rodzajnika nieokreślonego dla tego rodzaju znaczeń. Ale skoro zazwyczaj możemy wywnioskować, czy ktoś mówi o czymś konkretnym, czy nie, to nadal nie potrzebujesz rodzajnika nieokreślonego dla tej funkcji.
3. Nieokreślone rodzajniki sygnalizują, że rzeczownik jest nowy i nieznany. To jest znaczenie, kiedy podnosisz pieniądze z ziemi i ogłaszasz, że znalazłeś „dolar”. Jest tylko jeden konkretny dolar, który znalazłeś i trzymasz w ręku, ale chcesz poinformować swojego słuchacza, że dolar jest nowym przedmiotem, którego wcześniej nie miałeś ani nie znałeś. Czy potrzebujesz do tego rodzajnika? Prawdopodobnie nie, zwłaszcza że ton głosu często sygnalizuje nowe odkrycie.
Są jeszcze inne subtelne użycia rodzajników, ale rozumiesz, o co chodzi. Nie wszystkie języki muszą obowiązkowo stosować te same słowa gramatyczne. Wielki językoznawca Roman Jakobson powiedział kiedyś, że „Języki różnią się przede wszystkim tym, co muszą przekazać, a nie tym, co mogą przekazać.” Wszyscy możemy wyrażać siebie równie dobrze we wszystkich językach świata, ale każdy język chce robić to na swój sposób, i musimy pamiętać, że to, co w jednym języku jest obowiązkowe, w innym może być opcjonalne.
O Paul
Paul jest obecnie studentem studiów magisterskich z zakresu lingwistyki komputerowej. Jego główne zainteresowania to języki semickie i filozofia, a do tego uwielbia dobrą filiżankę kawy, która towarzyszy jego pasjom.
O Minji
Minji jest aspirującym poliglotą, aktualnie rozwijającym swoje zdolności językowe studiując lingwistykę stosowaną w swojej ojczyźnie, Polsce. W wolnym czasie, poza pracą i studiami, gra w gry, uczy się języków obcych oraz słucha muzyki.