Autor: Jam Ham
Przetłumaczone przez Minji
Wśród etymologów powszechnie wiadomo, że ludzie zapożyczają słowa z innych języków, stopniowo zmieniają znaczenia wyrażeń i dokonują innych zmian w swoim języku, w zależności od tego, jak skonfigurowane są ich społeczeństwo i kultura.
Weźmy na przykład angielskie słowa beef (wołowina), pork (wieprzowina), cow (krowa) i pig (świnia). Beef i pork, które są kulinarnymi nazwami mięsa krowy i świni, zostały zapożyczone z języka staronormandzkiego po X wieku, podczas gdy rolnicy w Anglii zachowali angielskie słowa cow i pig, aby określać swoje bydło. Odzwierciedla to demografię klas społecznych w XI-wiecznej Wielkiej Brytanii, gdzie arystokracja posługiwała się anglo-normandzkim francuskim, a niższa klasa mówiła starszą odmianą angielskiego.
Słowa w różnych językach mogą również sugerować niedawną historię różnych grup kulturowych. Na przykład, w języku włoskim słowo pomodoro, „pomidor”, pochodzi od pomo d’oro, „złote jabłko”, prawdopodobnie dlatego, że ludzie we Włoszech najpierw otrzymali żółte pomidory zamiast czerwonych.
Jednakże, używając języka do odkrywania historii kulturowych, językoznawcy historyczni idą o krok dalej. Słowa, które zachowujemy w naszym języku, a także sposób, w jaki te słowa odnoszą się do innych słów w innych językach, mogą w rzeczywistości oświecić nas na temat norm kulturowych i tradycji przeszłości!
Języki Prasłowiańskie i Zmiana Języka
Językoznawcy historyczni często tworzą języki prasłowiańskie, lingwistyczne rekonstrukcje przodków języków. Ponieważ języki często ewoluują i różnicują się poprzez zmiany dźwięków, językoznawcy często szukają zgodności dźwięków (podobieństw w dźwiękach), aby określić, z jakiego języka najprawdopodobniej wywodzą się inne języki. Na tej podstawie językoznawcy mogą dokonać przybliżonych rekonstrukcji takich dźwięków, aby stworzyć inwentarz dźwięków (dźwięki w języku) języka prasłowiańskiego.
Weźmy przykład. Poniżej znajdują się tłumaczenia słowa „ojciec” w czterech językach:
Angielski: father
Łaciński: pater
Starożytne grecki: πᾰτήρ (patḗr)
Sanskryt: पितृ (pitŕ)
Patrząc na te cztery słowa, wraz z tłumaczeniami „ojca” w różnych językach indoeuropejskich, możemy stwierdzić, że są one w jakiś sposób powiązane. Oceniwszy, jakie zmiany dźwiękowe mogły zajść, językoznawcy historyczni mogą określić, że „ojciec” w języku prasłowiańskim (dalej jako PIE), rekonstrukcyjnym języku prehistorycznych ludzi indoeuropejskich, mógł być ph₂tḗr.
Ponieważ te cztery słowa są uznawane za powiązane, nazywamy je kognatami. Fałszywe kognaty — słowa, które wyglądają na kognaty, ale pochodzą z różnych źródeł, jak angielskie day (dzień) i hiszpańskie día (dzień) — również istnieją. Języki prasłowiańskie nie są wyjątkiem, jeśli chodzi o zapożyczenia, więc językoznawcy często zauważają niejednoznaczności w takich rekonstrukcjach, ponieważ czasami możemy nie mieć wystarczających źródeł, aby śledzić słowo do jego źródeł.
Co Mówią Kognaty
Słowa możliwe do rekonstrukcji, wraz z dowodami archeologicznymi, pozwalają językoznawcom historycznym przypuszczać szereg aspektów kulturowych prehistorycznych ludów. Na przykład, patrząc na słowa PIE takie jak ǵr̥h₂nóm, „zboże”, i gʷṓws, „krowa”, możemy przypuszczać, że społeczeństwo wtedy było głównie rolnicze, posiadające słowa dotyczące bydła, narzędzi rolniczych i udomowionych roślin. Wiele męskich terminów pokrewieństwa w PIE oraz inne słowa określające struktury społeczne sugerują, że społeczność była prawdopodobnie patriarchalna i patrylinearne.
Słowa, które zostały zachowane, mają również często znaczenie kulturowe dla potomnych ludów. Prasłowiańsko-Malajsko-Polinezyjski — rekonstrukcyjny przodek języków malajsko-polinezyjskich takich jak tagalog, malajski, malgaski i hawajski — zawiera wiele rekonstrukcyjnych słów dotyczących różnych gatunków wodnych, takich jak bulan-bulan, „tarpon Indo-Pacyficzny”, tiqaw, „ryba koźla”, i *qutun, „zielona ryba jobfish”, odzwierciedlając morskie kultury, które wiele osób mówiących językami malajsko-polinezyjskimi ma dzisiaj.
Co Przeszłość Mówi o Dziś
Zrozumienie, jak języki ewoluują i jak słowa są przenoszone między różnymi językami, odsłania wiele kulturowych niuansów. W przypadku rekonstrukcji języków prasłowiańskich może to odkryć nieudokumentowane konfiguracje kulturowe i społeczne wśród prehistorycznych ludów. Dzięki szczegółowej analizie i różnorodnym metodom badania języków prasłowiańskich i ewolucji języków możemy również odkryć możliwe relacje międzykulturowe, które prehistoryczne ludy miały z innymi w swoim czasie.
Stosowanie niektórych z tych samych metod w analizie relacji między językami może również pomóc nam odkryć dzisiejsze kulturowe niuanse, ponieważ dysponujemy teraz o wiele większym kontekstem socjokulturowym. Słowa, których używamy dzisiaj, mogą wiele powiedzieć o naszej prehistorycznej przeszłości, jak pokazują powyższe przykłady. Obserwowanie, jak nasze języki ewoluowały w przeszłości, również mówi nam, jak dzisiejsze języki zmieniają się i różnią w odniesieniu do dzisiejszych społeczeństw, kultur i ich organizacji.
Co mogę zrobić z tym?
Oprócz formalnych badań lingwistycznych, codzienni uczniowie języków mogą również wykorzystać to w swoim procesie nauki. Na przykład, identyfikacja relacji między językami może pomóc w rozpoznawaniu kognatów, a tym samym w zrozumieniu kulturowego znaczenia niektórych słów. Ale jesteśmy ciekawi, jak zastosujesz tę wiedzę w swoim procesie nauki języków. Daj nam znać, co odkryjesz na naszym serwerze Discord lub w mediach społecznościowych!
O Jam Ham
22-letni Filipińczyk-Amerykanin, entuzjasta antropologii językowej, socjolingwistyki i lingwistyki historycznej. Mówi po angielsku i tagalsku, a obecnie uczy się francuskiego. Lubi wędrówki i podróże, a także chciałby pewnego dnia odkryć inne kraje.
O Minji
Minji jest aspirującym poliglotą, aktualnie rozwijającym swoje zdolności językowe studiując lingwistykę stosowaną w swojej ojczyźnie, Polsce. W wolnym czasie, poza pracą i studiami, gra w gry, uczy się języków obcych oraz słucha muzyki.