_edited.jpg){kind=small}
Autor: Jam Ham
Tłumaczenie: Minji
Języki i ich odmiany zawsze pozostają w kontakcie. Żaden język ani jego odmiana nie istnieją w izolacji, w społecznej próżni. Ponieważ jesteśmy istotami społecznymi, bardzo często spotykamy się z osobami, które mówią innym językiem lub jego odmianą. Obecnie, w dobie powszechnego dostępu do internetu i postępującej globalizacji, coraz więcej języków z zupełnie różnych zakątków świata wchodzi ze sobą w kontakt na wielu płaszczyznach.
Ale co dokładnie dzieje się, gdy języki wchodzą z sobą w kontakt?
Jak efekty kontaktu językowego łączą się ze zmianami w środowisku społecznym?
Efekty kontaktu językowego
Kontakt językowy może wywoływać różnorodne zmiany strukturalne w językach, które są ze sobą w kontakcie. Czasami zmiany mogą być niezauważalne, jednak wiele cech współczesnych języków wynika właśnie z tego zjawiska. Jednym z najczęstszych rezultatów jest zapożyczanie słów z innych języków oraz rozwój podobnych struktur gramatycznych. Weźmy na przykład język angielski; wiele słów w nowoczesnym angielskim pochodzi ze staronormańskiego francuskiego, co jest wynikiem normańskiej inwazji na Anglię. Z kolei inne wyrazy w języku angielskim mają swoje korzenie w staronordyckim, co było konsekwencją kontaktów Anglików z Wikingami; na przykład słowo „they” (“oni”) pochodzi ze staronordyckiego „þeir”.
Grupy językowe w kontakcie mogą także skłonić mówiących do rozwinięcia pidżynów, czyli gramatycznie uproszczonych środków komunikacji, które łączą elementy z ich własnych języków. Te pidżyny mogą nawet przejść proces kreolizacji, tworząc języki kreolskie, które mają znacznie bardziej wyrafinowaną strukturę gramatyczną i słownictwo. Kreole posiadają również rodzimych użytkowników i odgrywają ważną rolę w kulturze. Przykładem języka kreolskiego jest haitański kreolski, który powstał na bazie takich języków jak francuski, hiszpański, taíno oraz różnych języków zachodnioafrykańskich..
Czasami code-switching (przełączanie kodu językowego) – zjawisko, w którym mówiący zmieniają języki w zależności od kontekstu – może stać się powszechną praktyką w strefie kontaktu językowego. Na przykład na Filipinach można często usłyszeć, jak ludzie przełączają się na angielski w bardziej miejskich społecznościach z powodu historycznego wpływu oraz prestiżu społecznego, jaki niesie angielski.
Z drugiej strony, mówcy języków w kontakcie mogą także dążyć do zachowania ich odrębności, co nazywa się trwałym multilingwizmem. W regionie Vaupés w Kolumbii i Brazylii, gdzie żyje wiele grup posługujących się różnymi językami rdzennych Amerykanów (takich jak Tuyuka i Hup), powszechna jest praktyka egzogamii językowej, co oznacza, że osoba musi poślubić kogoś, kto nie mówi w jej rodzimym języku (lub konkretnie, w języku ojca).
Co mówią nam efekty kontaktu językowego
Czasami skutki kontaktu językowego są powiązane ze zmianami zachodzącymi w grupie społeczno-kulturowej. Na przykład, gdy dwie grupy mają długą historię handlu i podróży, jak kontakt wpłynie na ich języki? Być może zapożyczą od siebie słowa, a nawet rozwiną pidżyn używany w handlu.
Wyrazistość takich efektów może się również różnić w zależności od środowiska społecznego. Pewne grupy społeczne, np. pod względem płci, rasy, etniczności czy klasy społecznej, mogą bardziej dostosować swój język do innego, podczas gdy inne mogą rozwijać odrębną odmianę języka. Ideologie językowe dzielone przez grupy społeczne mogą również wpływać na te efekty.
Kontakt Językowy w Twojej Przygodzie z Nauką Języka
Ucząc się języka, spróbuj zauważyć pewne aspekty tego języka, które mogły powstać w wyniku kontaktu językowego:
Czy istnieją zapożyczenia? Jeśli tak, jak często pojawiają się takie słowa?
Czy system fonetyczny przypomina inny, niespokrewniony język?
Warto także poznać grupę kulturową i językową, której członkowie posługują się danym językiem. Spróbuj dostrzec, jak pewne elementy ich kultury mogły powstać na skutek kontaktu kulturowego i jak wpływają one na sposób, w jaki używają swojego języka!
O Jam-Ham
22-letni Filipińczyk-Amerykanin, pasjonat antropologii językowej, socjolingwistyki i językoznawstwa historycznego. Mówi po angielsku i tagalsku, a obecnie uczy się francuskiego. Lubi wędrówki i podróże, a w przyszłości chciałby zwiedzić inne kraje.
O Minji
Minji jest aspirującym poliglotą, aktualnie rozwijającym swoje zdolności językowe studiując lingwistykę stosowaną w swojej ojczyźnie, Polsce. W wolnym czasie, poza pracą i studiami, gra w gry, uczy się języków obcych oraz słucha muzyki.